Luttele uren nadat de categorie 5-orkaan Irma de bovenwindse eilanden Sint-Maarten, Saba en Sint Eustatius op woensdag 6 september 2017 teisterde, zette de Fundashon Mariadal op Bonaire een medische luchtbrugservice op. Dit op verzoek van het Sint-Maarten Medical Center (SMMC) voor de overplaatsing van haar patiënten.

Kees Klarenbeek, lid van de Raad van Bestuur (RvB) van het SMMC, benaderde de Fundashon Mariadal om de evacuatie en ook de coördinatie van de zorgverlening aan zowel de dialysepatiënten als aan de overige kritieke patiënten van het SMMC op zich te nemen. Algauw verzochten ook de Saba- en Statia Health Care Foundations om luchtvervoer van zwangere vrouwen met een verhoogd risico naar Aruba, Bonaire of Curaçao.

Samenwerking
Dit liep uiteindelijk uit op een samenwerkingsverband dat nooit eerder op deze wijze op touw werd gezet door de ziekenhuizen op de zes Caribische eilanden van het Nederlands Koninkrijk: die van de drie getroffen bovenwindse eilanden en die op de drie benedenwindse ABC-eilanden.

De spil in deze operatie is de medische luchtbrugservice die van nóg crucialer belang werd toen duidelijk werd dat er een tweede dreiging was ontstaan: de orkaan José, die ook op de bovenwindse eilanden afstevende. De medische luchtbrug is te onderscheiden van de evacuatieluchtbrug die vanuit Curaçao door Defensie wordt geleid. Ondanks instemming van VWS Den Haag, was uiteindelijk interventie van de Rijksvertegenwoordiger BES dhr. Gilbert Isabella nodig om de dialyse patiënten via de evacuatieluchtbrug van Defensie naar Aruba over te brengen.

Learjets paraat
Omstreeks het jaar 2000 heeft de Fundashon Mariadal haar afdelingen Spoedeisende Hulp, Ambulance en Air Ambulance geïntegreerd in één afdeling. Door een contract met Medic Air beschikt de Fundashon Mariadal over een volledig ingericht Learjet 35-vliegtuig dat 24 uur per dag, zeven dagen per week, paraat staat voor uitsluitend air ambulance-vluchten. Binnenkort is er ook een Learjet 55-vliegtuig als backup beschikbaar.

Medic Air zorgt voor de piloten en de Fundashon Mariadal zorgt voor de medical crew. Daarnaast heeft de Fundashon Mariadal toegang tot een uitgebreid netwerk met andere air ambulance-providers in de regio. Door al deze factoren kon de Fundashon Mariadal heel snel de gevraagde medische luchtbrugservice opzetten.

Uitvalsbasis Bonaire International Airport
Uiteindelijk is er voor deze medische luchtbrugservice een operatie op touw gezet met drie air ambulancevliegtuigen, tien piloten en de nodige medical crews, samengesteld door het personeel van de Fundashon Mariadal. De uitvalsbasis is de Bonaire International Airport.

Na het afleveren van patiënten op Curaçao of op Aruba, wordt er doorgevlogen naar Bonaire om te tanken en, indien nodig, piloten te verwisselen om meteen weer door te vliegen naar de bovenwindse eilanden. Deze hulpoperatie is sinds donderdag 7 september jongstleden gaande en zal dagelijks non-stop doorgaan zolang de bovenwindse eilanden dit nodig hebben.

Curaçao en Aruba melden zich
Een paar uur nadat de medische luchtbrugservice was opgezet, benaderde het Sint Elisabeth Hospitaal (Sehos) op Curaçao het SMMC om hulp aan te bieden. Toen de RvB van het Sehos van het SMMC vernam dat de Fundashon Mariadal de coördinatie van de noodhulpverlening op zich had genomen, liet Franke Scheper, die zelf uitlandig was, zijn waarnemend Medisch Directeur Lysandra Berenos Riley het contact leggen met de RvB van de Fundashon Mariadal.

Vanuit Aruba benaderde Ezzard Cilié, die lid is van de RvB van het Horacio Oduber Hospitaal (HOH) de Fundashon Mariadal met de mededeling: “laat maar weten waarmee wij kunnen helpen en wij maken er werk van.”

Overvliegen
Intussen maakte het SMMC kenbaar dat het noodzakelijk was om al haar 62 dialysepatiënten per lucht te overplaatsen. Binnen één uur werd, na onderlinge afstemming met ZVK en VWS Den Haag, besloten om de dialysepatiënten van Sint-Maarten naar Aruba over te brengen. Ook werd besloten om alle kritieke patiënten met air ambulancevliegtuigen over te vliegen naar Curaçao en naar Bonaire.

Op dinsdag 5 september, voordat orkaan Irma de bovenwindse eilanden had bereikt, nam Ton Wassenaar, die het waarnemend Hoofd Zorgverzekeringskantoor BES (ZVK) is, dat onder het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in Den Haag valt, al contact op met de Fundashon Mariadal om aan te geven dat het ZVK en het VWS-communicatielijnen hadden voor het regelen van een eventuele airlift van patiënten via Defensie. Op woensdagavond 6 september lichtte Giovanni Frans, van de RvB van de Fundashon Mariadal, Wassenaar in over het samenwerkingsverband dat lokaal op touw was gezet om het nodige verder te coördineren.

Garantiebrieven
Tot en met vorige week zaterdag had de medische luchtbrug 83 patiënten, die opgenomen moesten worden in ziekenhuizen, van de Bovenwinden naar de Benedenwinden vervoerd. Het ZVK op Bonaire is in de weer om voor alle overgeplaatste patiënten, ook die van Land St. Maarten, garantiebrieven af te geven voor hun opnames en medische behandelingen op de ABC-eilanden en verder ook met alle logistiek om het vervoer van alle begeleiders en ook patiënten die niet een ziekenhuis zijn opgenomen.

Bonaire zelf heeft in de eerste dagen vijf patiënten – onder wie drie Franstaligen – opgevangen. De medische indicaties zijn: zwangerschap, bekkenfractuur, dialyse en epilepsie. Ook een Sint-Maartense patiënt met oogletsel was onderweg naar Curaçao.

Bevalling
Aruba had in het HOH tot dan toe 62 dialysepatiënten op gevangenen (34 op vrijdag en 28 op zaterdag) en ook twee zwangere vrouwen, van wie ondertussen één is bevallen. Een deel van de dialysepatiënten op Aruba maakt gebruik van het Instituto Medico San Nicolas (InSam). Intussen zijn tien van deze dialysepatiënten woensdag naar Bonaire overgeplaatst.

In al deze dialysecentra wordt een extra dialyseshift gedraaid voor de dialysepatiënten uit Sint-Maarten, Saba en Sint Eustatius. Het SMMC heeft dialyseverpleegkundigen naar Aruba gestuurd om het dialyseteam daar te versterken. Voor de derde shift die op Bonaire is gaan draaien, zijn vier dialyseverpleegkundigen vanuit de samenwerking tussen de Fundashon Mariadal, het AMC en het VUMC te Amsterdam onderweg om het dialyseteam op Bonaire te versterken.

Intensive Care
Op Curaçao zijn tijdens de eerste dagen van de medische luchtbrug veertien acute patiënten opgevangen. Eén werd direct opgenomen op intensive care en twee zijn na hun operatie naar een verpleegafdeling van het Sehos gebracht.

Onder deze patiënten bevindt zich ook een kind uit Sint Eustatius dat een neurotrauma had opgelopen. Dat kind werd per helikopter vanuit Sint Eustaitius naar de airport van het eiland Sint Kitts gebracht en daar via een ‘wing-to-wing’-transfer overgebracht naar een air ambulancevliegtuig dat vanuit Bonaire was gekomen om het kind naar het Sehos te vervoeren.